چگونه بازدهی با ریسک را محاسبه کنیم؟

• علیرضا اسحاقی
• 2024-08-18

در دنیای مالی، تصمیم‌گیری‌های صحیح نیازمند ارزیابی دقیق عواملی هستند که می‌توانند تاثیرات متفاوتی بر سود و زیان داشته باشند. یکی از این عوامل مهم، رابطه میان بازدهی و ریسک است. افراد و سازمان‌ها باید بتوانند این دو عامل را به درستی شبیه‌سازی و محاسبه کنند تا در نهایت تصمیمات اقتصادی بهتری اتخاذ کنند.

در این مقاله، قصد داریم به بررسی روش‌های مختلفی بپردازیم که از طریق آن‌ها می‌توان بازدهی را با در نظر گرفتن ریسک محاسبه کرد. این محاسبات به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا درک بهتری از عملکرد سرمایه‌گذاری‌ها و تصمیمات مالی خود داشته باشند. این روش‌ها می‌توانند شامل تکنیک‌های آماری، مدل‌های تحلیلی و ابزارهای مختلف مالی باشند که هر یک به نوعی می‌توانند بازدهی را در برابر ریسک ارزیابی کنند.

در ادامه، به بررسی مفاهیم پایه‌ای و مدل‌های رایج در این زمینه خواهیم پرداخت و نحوه محاسبه بازدهی در شرایط مختلف ریسک را توضیح خواهیم داد. همچنین اهمیت این محاسبات در بازارهای مالی و در فرآیندهای سرمایه‌گذاری روشن خواهد شد.

روش‌های ارزیابی بازدهی سرمایه‌گذاری

برای ارزیابی بازدهی یک سرمایه‌گذاری، روش‌های مختلفی وجود دارد که هر کدام به تحلیل و اندازه‌گیری جنبه‌های متفاوتی از عملکرد مالی می‌پردازند. این روش‌ها به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا تصمیمات آگاهانه‌تری در خصوص انتخاب سرمایه‌گذاری‌های خود بگیرند و از ریسک‌های موجود آگاه شوند. هر یک از این روش‌ها با استفاده از داده‌ها و اطلاعات مختلف می‌توانند تصویر دقیق‌تری از بازدهی آینده ارائه دهند.

در این بخش، به معرفی چند روش رایج برای ارزیابی بازدهی می‌پردازیم که شامل تحلیل‌های آماری، مدل‌های مالی و محاسبات مرتبط با ریسک می‌شود. این روش‌ها می‌توانند شامل محاسبه بازدهی ساده، تحلیل مقایسه‌ای با سایر بازارها و یا استفاده از مدل‌هایی باشند که میزان بازدهی را در برابر تغییرات ریسک ارزیابی می‌کنند. هدف از این ارزیابی‌ها این است که سرمایه‌گذاران بتوانند ریسک‌های مختلف را به درستی شبیه‌سازی کرده و در نهایت بازدهی مطلوب خود را محاسبه کنند.

معرفی مفاهیم اصلی ریسک و بازده

در دنیای مالی، دو مفهوم اساسی که به طور مداوم با یکدیگر در تعامل هستند، ریسک و بازده می‌باشند. هر سرمایه‌گذاری که به دنبال کسب سود است، با میزان معینی از ریسک مواجه می‌شود. درک درست از این دو عامل و رابطه آن‌ها با یکدیگر به تصمیم‌گیرندگان کمک می‌کند تا بهترین راه‌حل‌ها را برای دستیابی به بازده مطلوب انتخاب کنند.

ریسک

ریسک در واقع احتمال وقوع نتایج غیرمنتظره یا منفی است که می‌تواند اثرات منفی بر سرمایه‌گذاری داشته باشد. در ارزیابی ریسک، به شناسایی و اندازه‌گیری این خطرات پرداخته می‌شود. برخی از انواع رایج ریسک عبارتند از:

• ریسک بازار: تغییرات در وضعیت کلی بازار که می‌تواند بر تمامی سرمایه‌گذاری‌ها تاثیر بگذارد.
• ریسک اعتباری: احتمال عدم پرداخت بدهی توسط وام‌گیرندگان یا مشتریان.
• ریسک نقدینگی: عدم توانایی در تبدیل سریع دارایی‌ها به وجه نقد بدون ضرر قابل توجه.

بازده

بازده به معنای سود یا زیان حاصل از یک سرمایه‌گذاری است. این مفهوم در نهایت معیاری برای ارزیابی موفقیت یا شکست یک سرمایه‌گذاری به حساب می‌آید. بازده ممکن است به صورت درصدی از مبلغ اولیه سرمایه‌گذاری یا به شکل عددی مشخص بیان شود. انواع مختلف بازده شامل:

• بازده واقعی: تفاوت بین درآمدهای واقعی و هزینه‌های سرمایه‌گذاری.
• بازده پیش‌بینی‌شده: محاسبه سود آینده بر اساس پیش‌بینی‌ها و برآوردهای موجود.
• بازده غیرمستقیم: زمانی که سود حاصل از افزایش ارزش دارایی‌ها محاسبه می‌شود.

تاثیر ریسک بر تصمیمات مالی

ریسک همیشه یکی از عوامل تعیین‌کننده در تصمیمات مالی است. سرمایه‌گذاران، مدیران مالی و تصمیم‌گیرندگان اقتصادی به طور مداوم با ارزیابی میزان ریسک، در تلاش هستند تا بهترین گزینه‌ها را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنند. این ارزیابی تأثیر مستقیمی بر بازدهی آینده خواهد داشت و می‌تواند منجر به انتخاب‌های متفاوت در شرایط مشابه شود.

یکی از جنبه‌های مهم تأثیر ریسک در تصمیمات مالی، تعادل بین ریسک و بازده است. هرچه ریسک بالاتر باشد، احتمال بازدهی بیشتر یا زیان بیشتر نیز وجود دارد. این رابطه، فرآیند تصمیم‌گیری را پیچیده‌تر می‌کند و نیاز به تحلیل دقیق‌تری از بازار و شرایط اقتصادی دارد. در نتیجه، تصمیم‌گیرندگان باید بر اساس ریسک‌های موجود، استراتژی‌های مناسب برای کاهش زیان‌ها و افزایش سود انتخاب کنند.

در بسیاری از موارد، افراد و سازمان‌ها با انتخاب‌هایی مواجه می‌شوند که در آن‌ها باید میان ریسک و پاداش‌های ممکن تعادل برقرار کنند. درک درست از این رابطه و تحلیل دقیق ریسک‌ها به افراد کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری اتخاذ کرده و به اهداف مالی خود نزدیک‌تر شوند.

چگونه ریسک می‌تواند سود را تغییر دهد؟

ریسک می‌تواند تأثیرات زیادی بر میزان سود یا زیان یک سرمایه‌گذاری داشته باشد. این تأثیرات نه تنها بر میزان بازدهی مستقیم سرمایه‌گذاری‌ها اثر می‌گذارد، بلکه می‌تواند باعث تغییر در استراتژی‌های مالی و تصمیم‌گیری‌های مربوط به انتخاب دارایی‌ها شود. درک دقیق این تأثیرات می‌تواند به تصمیم‌گیرندگان کمک کند تا بهتر بتوانند از فرصت‌های مالی استفاده کنند و از خطرات احتمالی جلوگیری نمایند.

اثر ریسک بر سود در کوتاه‌مدت

در کوتاه‌مدت، ریسک‌های مختلف می‌توانند باعث نوسانات شدید در بازدهی شوند. این نوسانات ممکن است منجر به تغییرات بزرگ در سود و زیان سرمایه‌گذاری‌ها گردد. در این دوره زمانی، ریسک‌های غیرقابل پیش‌بینی مانند تغییرات در نرخ بهره یا بحران‌های اقتصادی می‌توانند به سرعت بازدهی را تحت تأثیر قرار دهند.

اثر ریسک بر سود در بلندمدت

در بلندمدت، تأثیر ریسک‌ها ممکن است پیچیده‌تر و چندبعدی‌تر شود. در این مدت، به دلیل تغییرات اقتصادی و روندهای بازار، می‌توان انتظار داشت که ریسک‌های موجود بر نحوه‌ تغییرات سود تأثیرگذار باشند. در اینجا، سرمایه‌گذاران ممکن است با انتخاب دارایی‌های با ریسک کمتر، به تعادل بهتری در بازدهی دست یابند.

مدل‌های محاسبه بازدهی با ریسک

برای محاسبه بازدهی در شرایط مختلف ریسک، مدل‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانند به تحلیل دقیق‌تر این رابطه کمک کنند. این مدل‌ها به سرمایه‌گذاران و تحلیلگران مالی این امکان را می‌دهند که ریسک را در محاسبات خود لحاظ کرده و در نتیجه تصمیمات بهتری اتخاذ کنند. هر مدل، متغیرهای خاص خود را در نظر می‌گیرد و بسته به نوع سرمایه‌گذاری، می‌تواند بازدهی را تحت تأثیر قرار دهد.

در این بخش، به معرفی برخی از مدل‌های رایج برای محاسبه بازدهی با ریسک پرداخته می‌شود. این مدل‌ها شامل ابزارهای تحلیلی هستند که ریسک‌ها را به صورت کمی و در قالب فرمول‌های خاص بررسی می‌کنند.

• مدل CAPM (Capital Asset Pricing Model): این مدل ارتباط میان بازدهی مورد انتظار یک دارایی و ریسک آن را بر اساس ریسک سیستماتیک بررسی می‌کند. مدل CAPM به طور خاص برای ارزیابی دارایی‌هایی مانند سهام شرکت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• مدل تحلیل ریسک-بازده: این مدل از نسبت‌هایی مانند Sharpe ratio و Sortino ratio برای مقایسه بازدهی تعدیل‌شده بر اساس ریسک استفاده می‌کند و به تحلیلگران کمک می‌کند تا ریسک‌های اضافی را شبیه‌سازی کنند.
• مدل‌های چندعاملی (Factor Models): این مدل‌ها با استفاده از مجموعه‌ای از متغیرهای کلیدی، ریسک و بازدهی دارایی‌ها را تحلیل می‌کنند. این مدل‌ها می‌توانند عوامل مختلفی را مانند نرخ بهره، تورم و سایر متغیرهای اقتصادی در نظر بگیرند.
• مدل ارزش در معرض خطر (VaR): این مدل به ارزیابی میزان ریسکی می‌پردازد که در آن یک سرمایه‌گذاری می‌تواند در یک دوره زمانی خاص ضرر کند. مدل VaR به طور گسترده در بانک‌ها و موسسات مالی برای اندازه‌گیری ریسک‌های سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود.

مقایسه روش‌های مختلف محاسبه

در تحلیل‌های مالی، روش‌های مختلفی برای محاسبه بازدهی با در نظر گرفتن ریسک وجود دارد. هر یک از این روش‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند که می‌تواند نتایج متفاوتی را در ارزیابی یک سرمایه‌گذاری به همراه داشته باشد. انتخاب مناسب‌ترین روش برای محاسبه بازدهی به نوع دارایی، مدت زمان سرمایه‌گذاری و میزان تحمل ریسک سرمایه‌گذار بستگی دارد. در این بخش، به مقایسه این روش‌ها و بررسی مزایا و معایب هر یک پرداخته خواهد شد.

روش‌های مبتنی بر مدل‌های آماری

مدل‌های آماری معمولاً برای تحلیل داده‌های تاریخی استفاده می‌شوند تا پیش‌بینی‌هایی از بازدهی و ریسک آینده ارائه دهند. این مدل‌ها با استفاده از اطلاعات گذشته، به شبیه‌سازی و تحلیل رفتار بازار در شرایط مختلف می‌پردازند. از جمله مدل‌های آماری رایج می‌توان به مدل‌های رگرسیون و تحلیل واریانس اشاره کرد. این روش‌ها معمولاً برای ارزیابی ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک مناسب هستند، اما وابستگی زیاد به داده‌های تاریخی می‌تواند باعث محدودیت در پیش‌بینی‌های دقیق‌تر شود.

روش‌های مبتنی بر مدل‌های مالی

مدل‌های مالی مانند CAPM یا مدل‌های چندعاملی، معمولاً برای ارزیابی بازدهی دارایی‌ها در برابر ریسک‌های موجود به کار می‌روند. این مدل‌ها علاوه بر ریسک سیستماتیک، عوامل اقتصادی کلان مانند نرخ بهره، تورم و سایر متغیرها را در محاسبات خود لحاظ می‌کنند. این روش‌ها در مقایسه با مدل‌های آماری، دقت بالاتری در ارزیابی ریسک‌های بازار دارند، اما پیچیدگی بیشتری را در تحلیل‌ها ایجاد می‌کنند. به همین دلیل، نیاز به درک عمیق‌تری از اقتصاد و شرایط بازار دارند.

محاسبه بازدهی در بازارهای مالی

بازدهی در بازارهای مالی به عنوان معیاری برای سنجش عملکرد سرمایه‌گذاری‌ها استفاده می‌شود. این محاسبه نه تنها بر اساس میزان سود یا زیان تعیین می‌شود، بلکه عواملی مانند ریسک‌های موجود و نوسانات بازار نیز باید در نظر گرفته شوند. بازارهای مالی به دلیل پیچیدگی‌ها و تنوع دارایی‌ها، نیازمند مدل‌های دقیق و روش‌های خاصی برای محاسبه بازدهی در شرایط مختلف هستند.

محاسبه بازدهی سهام

در بازار سهام، محاسبه بازدهی معمولاً بر اساس تغییرات قیمت سهام و تقسیم سود (DPS) صورت می‌گیرد. برای محاسبه بازدهی یک سهام، باید ابتدا تغییر قیمت آن را در طول یک دوره زمانی مشخص بررسی کرده و سپس سود حاصل از آن را با در نظر گرفتن عوامل دیگر مانند نرخ بهره و تورم محاسبه نمود. این نوع محاسبه به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا عملکرد سهام را در شرایط مختلف بازار بسنجند.

محاسبه بازدهی در بازارهای بورس اوراق بهادار

در بازارهای بورس اوراق بهادار، بازدهی می‌تواند از ترکیب تغییرات قیمت و درآمدهای حاصل از سود سهام یا بهره اوراق بهادار محاسبه شود. این محاسبات معمولاً در قالب شاخص‌های مختلفی مانند شاخص قیمت، شاخص بازده کل و سایر مدل‌های تحلیل مالی انجام می‌شود. با استفاده از این شاخص‌ها، سرمایه‌گذاران می‌توانند ارزیابی دقیقی از کارایی بازار و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در آن داشته باشند.